Grzeczna forteca

  • Napisane przez 
To wcale nie błąd – dawniej przymiotnik grzeczny mógł się odnosić nie tylko do ludzi, a w dodatku miał zupełnie inne niż współcześnie znaczenie. Jak podaje Wiesław Boryś, od XVI w. wyraz ten oznaczał ‘dobrze wychowany, uprzejmy’, wcześniej także ‘będący do rzeczy, odpowiedni, należyty, stosowny’, ‘pełen zalet’.

Jak powiedział Kiemlicz do Andrzeja Kmicica w powieści Sienkiewicza: „Jest tam grzecznej jazdy na kilka tysięcy pod Zbrożkiem…” i wcale nie miał na myśli, że ów oddział złożony jest z miłych, uprzejmych ludzi, a raczej to, że całkiem do rzeczy jest ta armia. Grzeczna forteca znaczyłaby więc tyle co solidna, należycie zbudowana.

Natomiast zamiast staropolskiego zdania przywoływanego przez Zenona Klemensiewicza: „Tam obfitość grzecznych ryb” można byłoby śmiało powiedzieć „Tam jest bardzo dużo ryb i są całkiem do rzeczy!”. Wyraz ten zapisywano dawniej jako krzeczny, ponieważ pochodzi od staropolskiego wyrażenia przyimkowego k rzeczy – ‘do rzeczy’.