Mandala jest diagramem, który ukazuje w jaki sposób z chaosu wyłonić harmonijną formę. Graficznie jest to połączenie koła i kwadratu. Koło jest symbolem nieba, transcendencji, zewnętrzności i nieskończoności, natomiast kwadrat przedstawia sferę wewnętrzną, to co jest związane z człowiekiem i ziemią. Obie figury łączy punkt centralny, który jest zarówno początkiem jak i końcem całego układu, który dzięki temu przybiera postać nieskończoności. Mandale mają wzmacniać określone cechy lub poszczególne obszary ludzkiego życia.
Niecodzienny pomysł wybitnego włoskiego pisarza, aby rozpisać powieść niczym w kręgach mandali, przenosi nas do świata wykreowanego na pograniczu jawy i snu. Każdy krąg to opowieść o zagubieniu, poszukiwaniu prawdy i odpowiedzi na pytania, które są następstwem odkrywania tajemnic i powstających przy tym niedomówień. Tabucchi jest sceptykiem jeżeli chodzi o historyczne poznanie prawdy. Według pisarza „prawda” zwyczajnie nie istnieje, gdyż każda pamięć jest zawodna i ulotna. Jednak nawet jeżeli nie uda się zrekonstruować prawdy, ważne jest aby jej szukać. Która bowiem opowieść, wśród milionów, jest tą prawdziwą?
Powieść nie należy do łatwych w odbiorze. Często pisana jest jednym ciągiem bez wyraźnego dialogu, co wymaga od czytelnika ciągłego skupienia uwagi. Doskonały język zawdzięczmy nie tylko włoskiemu artyście, ale jest to również zasługa tłumaczki, Joanny Ugniewskiej, która musiała włożyć wiele pracy w odtworzenie przekazu pisarza. Wspaniale odtworzone wspomnienia, płyną wolno i bez skrępowania jakby wprost ze sfery świadomości.
Główny bohater książki to Tadeus Słowacki, portugalski pisarz polskiego pochodzenia. Pragnie odnaleźć swoją dawną przyjaciółkę, Isabel. Tadeus nie widział jej od kilkunastu lat. W poszukiwanie jej śladów podróżuje po świecie poczynając od Lizbony, za czasów dyktatury Salazara, poprzez Alpy Szwajcarskie i Ligurię, aż po Makau.
Akcja powieści głównie opiera się na wspomnieniach różnych osób na temat Isabel. Tadeus w swej wędrówce odnajduje przyjaciół, bliskich Isabel oraz inne osoby, które miały z nią kontakt. Każdy ślad i informacja na jej temat sprawia, że Isabel wciąż żyje w jego pamięci. Poznanie prawdy o niej jest bardzo trudne, a może nawet nierealne? Pisarz trafia bowiem na wiele sprzecznych informacji na jej temat. Niektórzy myślą, że dziewczyna popełniła samobójstwo. Jednak Tadeus trafia też na postaci, które całkowicie odrzucają od siebie tę myśl. Isabel jest jak symbol prawdy rozumianej przez Tabucchiego. Prawdy, która nigdy może nie zostać odkryta, ale „ważne jest aby jej szukać, nieważne czy się znajdzie, czy nie” po to, aby wydarzenia pozostały w naszej pamięci.
Isabel jest z pewnością osobą ważną dla Tadeusa. Być może to jego dawna kochanka? Historia dziewczyny, którą stopniowo poznajemy jest niezwykle intrygująca. W kolejnych kręgach, wraz z nowymi postaciami i opowiedzianą przez nich swoją historią Tadeus odkrywa też, kolejne wątki z życia Isabel. Między innymi dowiaduje się, że została ona sierotą, popierała wolną, aczkolwiek zakazaną poezję, a także chętnie działała politycznie. Prawdopodobnie wstąpiła do partii komunistycznej. Była odważna i zawzięcie broniła swoich poglądów. Uparcie dążyła do realizacji celu, nie była przy tym, ani uległa ani słaba. Trudno oprzeć się wrażeniu, że przeszkody dla niej nie istniały. Dowiadujemy się, że przyjaciele wciąż za nią tęsknią. Dawna opiekunka wyznaje, że Isabel pozostała dla niej na zawsze małą dziewczynką. Dziewczyna nie miała szczęśliwego dzieciństwa, jednak zyskała bliskich, którzy bez względu na to gdzie była i jak potoczyły się jej losy zawsze ciepło o niej myśleli. Ich pamięć o niej sprawia, że bez względu na prawdę, co się z nią stało będzie żyć w ich sercach. Nieskończoność mandali, układu w którym koniec daje też początek. Dzięki czemu osoby, cechy, poglądy i wydarzenia zyskują nieśmiertelność, póki o nich pamiętamy. Wydaje się to dla mnie dobrym podsumowaniem książki, a także poglądów wybitnego Tubucchiego.
Należy zwrócić też uwagę, że ówczesna sytuacja polityczna Portugalii przywołana w powieści nie jest tylko tłem wydarzeń, ale ma wpływ na ich dalszy rozwój. Niebywałe jest to z jaką lekkością Tubucchi wplata historię w swoją narrację.
Autor umiejętnie podsyca naszą ciekawość. Ciągle zadajemy sobie pytanie: co się stało z dziewczyną? Czy śledztwo Tadeusa przyniesie oczekiwane rezultaty i najważniejsze, czemu tak naprawdę szuka on Isabel? Ona sama jest też bardzo tajemniczą postacią z pogranicza jawy i snu.
„Dla Isabel. Mandala.” to opowieść o poszukiwaniu przeszłości i samego siebie, którą gorąco polecam. Książka idealna do smakowania we dwoje. Jest to jedna z książek, które idealnie nadają się do czytania na głos bliskiej osobie. Celebrujmy niepowtarzalność chwili, o której uczy nas sam wybitny pisarz w swej powieści. Warto doceniać każdą chwilę podarowaną przez los, gdyż nie wiemy ile ich nam pozostało.
Agnieszka Bełkowska
