Twórczość Jerzego Łojka kojarzy się z poważnymi pracami historycznymi, odnoszącymi się przede wszystkim do dziejów politycznych. Wiele z nich ukazało się pierwotnie w tzw. drugim, nielegalnym w czasach komunistycznych, obiegu. Dużo jego dzieł zyskało status bestsellerów, a zawarte w nich poglądy pomimo upływu lat nic nie straciły ze swej świeżości i kontrowersyjności. Wystarczy tylko wspomnieć burze jakie do tej pory wywołuje monumentalna, choć i obrazoburcza monografia profesora (za Waldemarem Łysiakiem tak będę zwał Autora, który będąc sekowanym przez komunistyczne władze, nigdy nie został uhonorowany tym tytułem pomimo, że jego dorobkiem naukowym można obdzielić kilka tuzinów profesorów, służących obecnie za autorytety moralne) odnosząca się do kluczowego, z punktu naszej historii, pomnika prawa, pt. „Geneza i obalenie Konstytucji 3 Maja”.

O wielkości Autora świadczy to, że oprócz dzieł monumentalnych pisał również o sprawach przyziemnych, lekko, łatwo i przyjemnie. Przy tym prace te również miały walor historyczny, łącznie z przypisami i bogatą bibliografią.

Do takich, świetnie opracowanych naukowo, a lekkich w odbiorze książek należą „Dzieje pięknej Bitynki”. Historia życia Zofii Glavani primo voto Witt secundo voto Potockiej, mogłaby służyć za kanwę hollywoodzkiego scenariusza filmowego odnoszącego się do błyskawicznej kariery od pucybuta do milionera, gdyby nie to, że prawdziwa historia o kilka długości przerosła najśmielszy scenariusz. Nasza bohaterka, której nawet prawdziwe nazwisko nie jest znane, gdyż Glavani to nazwisko ciotki, która wprawiała nastoletnie dziecko do uprawiania najstarszego zawodu świata w konstantynopolitańskich lupanarach, już poprzez nawiązanie romansu z posłem Rzeczypospolitej – Karolem Boscamp Lasopolskim mogła się czuć wyróżnioną. A to był zaledwie początek jej niebywałej kariery, którą w dzisiejszych czasach określilibyśmy jako celebrycką, gdyż tak naprawdę poza urodą i umiejętnościami wywiedzionymi ze stambulskich zamtuzów, nie reprezentowała sobą żadnych wartości. Pomimo tego, a może właśnie dlatego koronowane głowy chyliły się przed nią w pokłonach. Pierwsze małżeństwo z polskim generałem, dowódcą twierdzy w Kamieńcu Podolskim, wprowadził ją do grona polskiej szlachty. Jednak dopiero drugi związek, z Panem na Tulczynie, wwiódł ja do elitarnego grona najbogatszej polskiej magnaterii końca XVIII wieku.

Biedna dziewczynka która nie miała nic ponadto co nosiła na sobie, w ciągu nieledwie dwudziestu lat stała się jedną z najbogatszych kobiet w Europie. Inna sprawa czy przyniosło jej to szczęście, którego tak bardzo pragnęła i tak zachłannie szukała. Majątek został w znacznej mierze roztrwoniony, a spragniona uczuć Piękna Sophie szukała ukojenia w ramionach coraz to innych mężczyzn. Nie miała zresztą obiekcji by obdarzać swymi wdziękami zarówno ojca jak i syna, co prawdopodobnie było pośrednio przyczyną zgonu Stanisława Szczęsnego Potockiego, który tragicznie zapisał się na kartach historii poprzez swój asumpt do konfederacji targowickiej.

Jerzy Łojek zawsze miał lekkie pióro, jednak „Dzieje pięknej Bitynki” czyta się naprawdę bardzo przyjemnie, niemal jak kryminał lub powieść miłosną, pomimo że jest to pełnoprawna praca naukowa, której napisanie zostało poprzedzone szczegółową kwerendą archiwalną. Wydaje się, że od czasów kiedy św. Paweł spisał pierwszy list do Koryntian, w którym zawarty jest „Hymn o Miłości”, nic nowego nie można już napisać na temat tego pięknego uczucia. Jednak Autor obrazując dzieje pięknej kurtyzany znad Bosforu, która całe życie szukała tego właśnie szczęściodajnego afektu, a jedyne co otrzymywała od swoich coraz możniejszych kochanków to bogate dary, majątki ziemskie i pieniądze, dowiódł, że jest w stanie przynajmniej dorównać nawróconemu na damasceńskiej drodze faryzeuszowi, w sztuce opisu miłości, której tak bardzo brakowało naszej bohaterce.

Pozostaje mi tylko serdecznie zachęcić do przeczytanie tej pięknej i jakże pouczającej książki.

 

Karol Pietrzak